بایدها و نبایدهای رفتار با فرزندان در شب امتحان

فصل امتحان؛ یک بازه زمانی کوتاه و نیازمند برنامه ای مدوّن و منظّم 

*یک بازه زمانی، پر از اضطراب

 بسیاری از خانواده‌ها این روزها، شاهد هیجانات حاصل از نگرانی فرزندانشان هستند.  دل‌شوره‌هایی که با گرفتن برنامه‌ امتحانی آغاز می‌شود و تا گرفتن نتیجه تلاش‌ها و به اصطلاح «کارنامه»، پایان می‌یابد. یک بازه زمانی نه‌چندان کوتاه که با نداشتن برنامه مدوّن و منظّم می تواند سرشار از اضطراب‌هایی شود که بدون شک بسیار مخرب و سوهان روح بوده و با تنش و آشفتگی‌های فراوان می تواند محیط گرم خانواده را آلوده کند. 

* وای به حال «شب امتحانی» ها!

بسیاری از دانش‌آموزان در طول سال تحصیلی گام‌به‌گام با معلمان و مباحث درسی پیش می‌روند و سؤالات و اشکالاتی را که در مسیر یادگیری و مطالعه با آن‌ها مواجه می‌شوند به وقت خود، حل‌وفصل می‌کنند. این قبیل دانش‌آموزان دغدغه یادگیری ندارند و با مرور کردن و تمرین مباحث درسی به نتیجه ایده‌آل می‌رسند. اما عده‌ای به «شب امتحانی» ها معروفند! عنوان و اصطلاحی که چندان خوشایند نیست و صاحبانش برای نتیجه ایده‌آل فشار و نگرانی زایدالوصفی را بر دوش می‌کشند. حجم فراوان از اطلاعات علمی که در زمانی کوتاه باید به حافظه دانش‌آموز سپرده شود و این گنجاندن اجباری و پرفشار اطلاعات در یکی دو شب و زمان محدود قطعاً اضطراب آور خواهد بود و ماندگاری زیادی هم نخواهد داشت. در نهایت هم متأسفانه یکی از بهترین سال‌های عمر دانش‌آموز قربانی بی‌توجهی، شیطنت، قصور در توجه و یادگیری و امثال این‌ها خواهد شد؛ عمری که حتی یک ثانیه از آن، هرگز برنخواهد گشت.

 باید شب قبل از آزمون به اندازه کافی استراحت کرد 

* سر جلسه امتحان خواب آلود نباشیم!

مادر برای نماز صبح بیدار شد. چراغ اتاق «یاسین» روشن بود، اما صدایی نمی‌آمد! در را باز کرد. شک نداشت، خوابش برده است. به بهانه نماز صبح دستی به سر و صورتش کشید و آهسته صدایش زد. پسر با اضطراب از جا پرید. نفس‌نفس می‌زد. کتاب را تندوتند ورق می‌زد و درحالی‌که اشک‌هایش روی صفحه‌های کتاب می‌ریخت مدام پشت‌سرهم، غُر می‌زد و می‌گفت: چرا خوابیدم؟! چرا کسی مرا صدا نزد؟! چرا... . کم خوابی این روزها که به جای خود! شیر، بیسکویت، چای، خرما و لقمه صبحانه را هم  مثل شام شب گذشته رد کرد و سعی می‌کرد به سرعت محفوظاتش را همراه با ورق زدن صفحه‌های کتاب ورق بزند. فقط خدا می‌داند که با این همه ضعف و خواب آلودگی، در جلسه امتحان چه خواهد گذشت!

دکتر «سمیرا غیبی»، مشاور و دبیر آموزش و پرورش 

«سمیرا غیبی» دکترای مشاوره و دبیر آموزش و پرورش، معتقد است شب امتحان زمان درس خواندن نیست، بلکه فرصتی برای مرور دروس است و دانش‌آموز در این فرصت باید تنها به تَورّق کتاب‌های درسی و یادداشت‌برداری نکات مهم بپردازد؛ یادداشت‌هایی که به‌عنوان چکیده‌ای از مهم‌ترین مطالب کتاب درسی می‌تواند در زمان محدودِ شب امتحان آن‌ها را مطالعه کند و مطالب کتاب به‌ اصطلاح برایش جا بیفتد. او شب امتحان را شب درس خواندن و حفظ کردن مطالب جدید نمی‌داند و تأکید می‌کند دانش‌آموز نباید در شب امتحان تازه به سراغ مطالبی برود که آن‌ها را بلد نیست و هرگز نباید فکر کند که در این زمان می‌تواند چیزی را از صفر یاد بگیرد. 

*شب امتحان در پرس و جوی پیشرفت تحصیلی فرزندمان نباشیم

غیبی در پاسخ به این سوال که پرس‌وجوی خانواده‌ها از وضعیت یادگیری و محفوظات دانش‌آموز در شب امتحان چه محاسن و معایبی دارد می‌گوید:« وقتی بچه‌ها درس را خواندند و کتاب را کنار گذاشتند هرگز نباید راجع‌به امتحان با آن‌ها حرف بزنیم. سؤالاتی همچون خواندی؟ نخواندی؟ بلدی؟ بلد نیستی؟... این‌ حرف ها دیگر برای شب امتحان نیست.»او می‌گوید:« دانش‌آموزان مقطع دبستان صبح روز امتحان نباید کتاب را باز کنند. اینکه دانش آموزی بگوید صبح بیدار می‌شوم و یک دور دیگر می‌خوانم ممنوع است و برای مرور و رفع نگرانی کافیست قبل‌از آزمون، وقتی در مدرسه با دوستانشان دور هم جمع می‌شوند، مباحثه داشته باشند.»

 صبح امتحان شرایط را برای مرور کوتاه مهیا کنید 

البته این دکترای مشاوره تأکید می‌کند توصیه مذکور مربوط به دانش‌آموزان مقطع دبستان است و درباره مقاطع بالاتر این مسئله متفاوت است. آن‌ها مرور صبح را نیاز دارند و چه‌بسا خوب و لازم است که حتماً قبل‌از امتحان یک ساعت به آن بپردازند .

شب امتحان باید دانش آموز را با کتابش تنها گذاشت

* سین جیم کردن دانش آموز در شب امتحان ممنوع

دکتر غیبی که در کارنامه شغلی خود، تجربه سال‌ها تدریس دارد، درباره پیگیری خانواده‌ها و رصد کردن فرزندان محصّل توسط والدین می‌گوید:« تمام پیگیری‌های والدین برای شب امتحان و تا قبل‌از رسیدن تاریخ آزمون است. یعنی از همان زمانی‌که برنامه‌ آزمون از طرف مدرسه به دانش‌آموز و خانواده او اعلام می‌شود، مادر و پدر باید وضعیت درسی فرزندشان را بررسی کنند. محک بزنند که چقدر خوانده یا نخوانده است. چقدر به مطالب درسی اشراف دارد و برای امتحان آماده است. به او گوشزد کنند که هر چقدر آمادگی داشته باشد به همان اندازه نتیجه خواهد گرفت، اما شب امتحان که فرا رسید، باید فرزندان را با کتابشان تنها بگذارند، چراکه هرچقدر فشار شب امتحان بیشتر شود اندوخته‌های ذهنیِ طول سال، از بین خواهد رفت.» او معتقد است سین جیم کردن فرزندان توسط والدین در شب امتحان معنا ندارد، زیرا بچه‌ها در این زمان تمرکز و تسلط کافی و توانایی جمع‌بندی افکار خود را ندارند و گاه دچار اضطراب می‌شوند. حتی فکر می‌کنند آن چیزهایی را که بلد هستند فراموش کرده‌اند و پرس‌وجوی خانواده این فشار و حجم نگرانی را زیاد می‌کند و هرگز نباید اتفاق بیفتد. بنابراین بررسی و رصد کردن خانواده مربوط به پیش‌از شب امتحان است.

«جلسه آزمون»؛ ساعاتی آرام اما پر هیاهو

*امتحان روز قبل را فراموش کنید
 غیبی همچنین تأکید دارد؛ از آنجا که معمولاً فاصله بین امتحانات  یکی دو روز است و یا فاصله‌ای وجود ندارد، امتحان قبلی نباید به چالش کشیده شود، زیرا اگر دانش‌آموزی از نتیجه امتحان قبل ناراضی باشد، خاطرات او باعث می‌شود در امتحان بعدی نیز خلل وارد شود. بنابراین پرس‌وجو در این‌جا هم جایز نیست و چنانچه دانش‌آموز امتحانش را خوب داده باشد قطعاً خودش آن را به خانواده اعلام می‌کند.

* سر امتحان قبراق باشید 

در پایان این دکترای مشاوره و دبیر آموزش و پرورش، به دانش‌آموزان توصیه می کند:« شب امتحان غذای سنگین میل نکنید و تا می‌توانید زودتر به رختخواب بروید تا قبراق و سرحال، سر جلسه امتحان حاضر شوید.»

*با یاد خدا دلها آرام می گیرد

در آیه 28 از سوره مبارکه رعد می‌خوانیم: «اَلا بِذِکرِ الله تَطمَئنُّ القُلوب؛ آگاه باشید، تنها با یاد خداوند دل‌ها آرام می‌گیرد.» چقدر خوب است که دانش‌آموزان عزیز پیش‌از شروع پاسخ‌گویی به سوالات، با استعانت از خداوند متعال وجودشان را سرشار از آرامش کنند. به امید موفقیت همه فرزندان ایران اسلامی.